SAKA SU BOLU

Bolu
+20°C
İstanbul
+22°C
Ankara
+23°C

BİİSTEK.COM

25-07-2016
Emin GÜLAY

Emin GÜLAY

Darbe girişimi ve Milletin zaferi
emin@boluyankihaber.com

2016 Türkiye askerî darbe girişimi ya da darbecilerin verdiği adıyla Yurtta Sulh Harekâtı, 15-16 Temmuz 2016 tarihleri arasında Türk Silahlı Kuvvetleribünyesinde kendilerini Yurtta Sulh Konseyi olarak tanımlayan bir grup asker tarafından gerçekleştirilen askerî darbe teşebbüsü. Türk Silahlı Kuvvetlerinin resmî internet sitesi ve TRT'de yayınlanan bildiride ordunun yönetime el koyduğu ifade edilerek ülkede sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı ilan edildiği açıklandı. İstanbul'daki Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün jandarma tarafından kapatılması ile başlayan süreçte, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı İsmail Kahraman ve yaklaşık 50 kadar milletvekilinin mecliste bulunduğu sırada F-16 savaş uçakları meclis üzerinde uçuş yaparak parlamentoyu dört kez bombaladı. Ankara'nın Beştepe semtinde bulunan Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na bombalama girişiminde bulunulsa da başarılı olunamadı, Muğla'nın Marmaris ilçesinde bir otelde bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a karşı suikast girişiminde bulunuldu. Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar, Kara Kuvvetleri Komutanı Salih Zeki Çolak, Hava Kuvvetleri Komutanı Abidin Ünal ve Jandarma Kuvvetleri Komutanı Galip Mendi darbeyi gerçekleştiren askerler tarafından rehin alındı. Gelişmeler üzerine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, başkomutan sıfatıyla gerçekleştirdiği konuşmada darbecilere hiçbir şekilde imkan tanınmayacağını ifade ederek halkı darbeye tepki göstermek için sokağa çıkmaya davet etti. Çağrının ardından, Türkiye'nin birçok ilinde darbe karşıtı protesto gösterileri düzenlendi. 16 Temmuz sabahı, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü personelinin gerçekleştirdiği operasyonlar sonucunda darbe girişimi bastırıldı ve askerler silahları ile birlikte teslim oldu. Olaylar sonucunda 104'ü darbe yanlısı asker olmak üzere 300'den fazla kişi hayatını kaybetti, 1491 kişi yaralandı, farklı rütbelerden 8036 asker gözaltına alındı. Yargı ve sivil siyaset mensupları dahil olmak üzere toplam gözaltı sayısı 10 bini buldu. Bunun yanı sıra askerî, idari ve adli kurumlarda birçok kişi görevden alındı. Askerî darbe girişiminin ardından İstanbul Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı ve Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından Türk Ceza Kanununun anayasal düzene karşı suçlar kapsamında yer alan "cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Büyük Millet Meclisini ve Türkiye Cumhuriyeti hükûmetini ortadan kaldırmaya veya görevlerini kısmen veya tamamen yapmasını engellemeye teşebbüs", "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın öngördüğü düzeni ortadan kaldırmaya veya bu düzen yerine başka bir düzen getirmeye teşebbüs", "halkı, Türkiye Cumhuriyeti hükûmetine karşı silahlı isyana tahrik" ve "cumhurbaşkanına suikast" suçlarından soruşturma başlatıldı. 21 Temmuz'da Millî Güvenlik Kurulu toplantısı sonrasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından anayasanın 120. maddesi gereğince üç ay süreyle olağanüstü hâl ilan edildi. Darbe girişimi, Türkiye siyasi tarihinde 12 Eylül 1980 askerî darbesinden 36 yıl sonra gerçekleştirilen ilk askerî darbe teşebbüsü olarak kayıtlara geçti. Arka plan Darbenin, AK Parti-Gülen Hareketi çatışması kapsamında 2016 Ağustos ayında yapılacak olan Yüksek Askerî Şûra toplantısında ordu içerisindeki mensupları tasfiye edileceği öngörülen[33][34] Gülen Hareketi'ne yakın çeşitli kademede askerî yetkililerin bu hareketi önlemek ve Türkiye hükûmetini ele geçirmek amacıyla darbe hareketine giriştiği öne sürülmektedir.[35][36] Daha önceki tarihlerde Ergenekon ve Balyoz adıyla askerî yetkililere karşı yapılan kimi operasyonlar sonucu bu davalara konu olan kimi isimler görevlerinden uzaklaştırılmış, yerine hükûmete yakın olduğu ileri sürülen kadroların getirildiği haberleri basına yansımıştı.[37] Darbede adı geçen isimlerin birçoğu özellikle Ergenekon süreci ile birlikte Yüksek Askerî Şûra'da terfi etmişti. Darbeyi yapan ekibin başında olduğu iddia edilen Albay Muharrem Köse, Ergenekon kapsamındaki "internet andıcı" soruşturmasında tutuklanan eski genelkurmay adli müşaviri emekli Tümgeneral Hıfzı Çubuklu'nun yerine 2011 yılında adli müşavir olarak atanmıştı.[38] Bununla birlikte darbe teşebbüsünde rolü olduğu iddia edilen Orgeneral Akın Öztürk, Balyoz operasyonu sonrasında birçok komutanın tutuklanmasının ardından 2013 yılında Türk Hava Kuvvetleri komutanlığı görevine getirilmişti.[39] Gazeteci Ahmet Şık'ın istihbarat kaynaklarına dayandırdığı bilgilere göre Türk Silahlı Kuvvetlerindeki Gülen Hareketi kadrolarına yönelen soruşturmalarla ilgili 16 Temmuz 2016 sabahının erken saatlerinde operasyonların ilk dalgasının yapılmasına karar verilmişti.[40] Bu kapsamda İzmir askeri casusluk davası kumpas soruşturmasın savcısı Okan Bato'nun şüpheli listesinde komuta kademesindeki birçok rütbeli askeri yetkiliyi kapsayan gözaltı kararı verilmiştir. Savcı Bato'nun, ağustos ayında toplanacak olan Yüksek Askerî Şûra'dan önce operasyonların başlatılması önerisi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından da onaylanmıştı. Bununla birlikte gözaltı kararları ve yapılacak operasyonlarla ilgili Genelkurmay Başkanlığına bilgi verilmek suretiyle onay alınmıştır. Bu karara göre 16 Temmuz 2016 tarihinde sabah 04:00'da operasyonlar başlayacaktı. Aralarında darbe girişimine kalkışanların da bulunduğu, haklarında gözaltı kararı verilen tüm askerler teknik takip altındaydı. 15 Temmuz günü gündüz saatlerinde teknik izleme yapan Millî İstihbarat Teşkilatı olağan dışı bir hareketlilik gözlemlendiğini rapor etmiş fakat bu hareketliliğin ne olduğunun anlaşılamadığı ifade edilmiştir. 15 Temmuz gecesi ise darbe girişimi yaşandı. Ahmet Şık'a göre başlangıçta "darbeci" olarak anılan ve soruşturma listesinde bulunan 1. Ordu Komutanı Orgeneral Ümit Dündar'dan karşıt açıklama gelmesi[41] darbeci askerlerin ellerini zayıflatmıştır.[40] Darbeye zemin hazırlayan durumlara ilişkin olarak Evrensel gazetesinden Yusuf Karataş; daha önce askeri darbelere yasal dayanak oluşturduğu söylenen Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanununun 35. Maddesinin 2013 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından değiştirildiğini[42] ve bu düzenleme ile Türk Silahlı Kuvvetlerinin görev tanımından "iç tehdit" çıkartılarak görev alanının "dış tehdit" ile sınırlandırıldığını ancak buna uyulmadığını ifade etti. Karataş'a göre hükûmet bu görev tanımının dışına çıkmış ve ülke topraklarının bir bölümünde operasyonlar yapılmasına izin vererek 2013 yılında değiştirilen İç Hizmet Kanununa uymamıştır. Karataş, hukuksal duruma rağmen Türk Silahlı Kuvvetlerini iç olaylarda güçlendiren bu politikaların ülkeyi yeniden askerî darbe girişimlerine açık hale getirdiği iddia etti.[43] Darbeye neden olan gelişmeler arasında Türkiye dışı aktörlerin bulunduğu iddiaları da ortaya atıldı. İran İslami Şûra Meclisi Başkanı Ali Laricani'nin danışmanı Hüseyin Şeyhülislam, darbe girişiminin nedenlerinden birisinin Türkiye'nin Suriye İç Savaşı'na dair politikasını değiştirmesi ve Suriye yönetiminin hükûmet ile işbirliğine başlaması olduğunu iddia etti.[44] Bununla birlikte, İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, Suudi Arabistan'ın ve Katar'ın darbe girişimine dahil olmasının güçlü bir ihtimal olduğu iddiasında bulundu.[45] Tüm bunlarla birlikte söz konusu darbe girişimini Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bizzat kendisinin kurguladığına dair iddialar da ortaya atıldı.[46][47][48] Cengiz Çandar, böyle bir ihtimalin de olabileceğini ifade ederek daha önceki darbelere veya darbe girişimlerine kıyasla bu kadar kısa sürede başarısız olmasının bu ihtimali doğurduğu görüşünü öne sürdü.[49] Çandar, darbecilerin köprü trafiğini tek tarafını kapatmasının, Marmaris'te olduğu bilinen Erdoğan'ı yakalanamamasının ve Muğla'daki Dalaman Havalimanı'na gitmesine ve oradan İstanbul'a geçmesine müsaade edilmesinin altını çizerek bu durumların şüpheye yol açtığını belirtti.[49] Tüm bunlarla paralel olarak darbe girişiminin hemen ardından süratle binlerce yargı mensubu hakkında gözaltı kararı çıkarılmasının da bir darbe girişimine hazırlık yaptığını ve devlet yapısı içerisinde darbeyle ilişkili olabilecek isimler hakkında istihbarat sahibi olduğunu vurguladı.[49] Tüm bu iddialara karşın bu girişimin bir kurgu olmadığını ifade eden kaynaklar da mevcuttur.[50] Olayların gelişimi[ Ankara ve İstanbul[ Darbe hazırlığında olunduğuna dair 15 Temmuz 16:00'da istihbarat edinen Millî İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı Hakan Fidan, Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Yaşar Güler'e ilk bilgilendirmeyi gerçekleştirdi.[51]17:30'da gerçekleştirilen ayrıntılı bilgi paylaşımı sonrasında durumun ciddi olduğu değerlendirmesinde bulunuldu ve hava sahasının kapatılması, tüm askerî hareketliliğin yasaklanması, Kara Havacılık Okulunun ivedi teftiş edilmesi gibi tedbirler alındı.[51] 16 Temmuz 03:00'da harekete geçmeyi ve 06:00'da sıkıyönetim ilan etmeyi planlayan cuntacılar ise planlarının deşifre olmasının ardından girişimlerini öne çekti.[51] 15 Temmuz 2016 22:00 civarında Boğaziçi Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü bir grup Jandarma Genel Komutanlığı mensubu tarafından araç trafiğine kapatılırken[52] eş zamanlı olarak Orgeneral Akın Öztürk'ün emriyle 4. Ana Jet Üs Komutanlığındaki 141. Filo'dan kalkan F-16 tipi savaş uçakları ile destek kuvvet olarak jandarma ve kara havacılığa bağlı AH-1 SuperCobra tipi helikopterler Ankara üzerinde alçak uçuş yapmaya başladı.[53][54] Aynı zamanda savaş uçaklarının uzun süre havada kalmasını sağlamak amacıyla da havada yakıt ikmali yapılmasını sağlayan KC135R tanker uçaklar görevlendirildi.[54] Bu sıralarda 4. Ana Jet Üs Komutanlığında bulunan Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar rehin alındı[55] ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Abidin Ünal ile bazı üst düzey Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları zapt altına alarak bilinmeyen bir yere nakledildiler.[54]Saat 22:30 civarlarında ise Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çağrı ile tüm emniyet mensupları göreve çağırıldı.[56] Aynı sırada Millî İstihbarat Teşkilatı binasına askerî helikopterden ateş açıldı, buna teşkilat mensupları tarafından uzun namlulu silahlar ile cevap verildi.[57] Bunlara karşın emniyet kuvvetleri darbeci askerlerin içerisinde bulunduğu Genelkurmay Başkanlığı yerleşkesine giden yolları kapattı.[58] İstanbul'da ise Atatürk Havalimanı, hava trafik kontrol kulesini kontrol altına alan 1. Ordu Komutanlığına bağlı askerlerce sadece iniş yapacak uçaklara izin verilmesi kaydıyla hava trafiğine kapatıldı.[59][60] olduğu belirtilerek Yurtta Sulh Konseyi'nin ülke yönetimine el koyduğu duyuruldu.[65] Saat 23:25 dolaylarında İstanbul'da Bayrampaşa Çevik Kuvvet Şube Müdürlüğü binası zırhlı askerî araçlar ile kuşatılırken[66] yine askerlerce İstanbul Emniyet Müdürlüğünde bulunan polislerin silahlarının alınmasına teşebbüs edildi.[67] Ankara'da da olaylara müdahale etmek üzere hazırlanan Emniyet Genel Müdürlüğüne bağlı Özel Harekat Daire Başkanlığının binası iki F-16 savaş uçağı tarafından bombalandı.[68] 15 Temmuz gününün son dakikalarında Türkiye üzerinden Facebook ve Twitter başta olmak üzere sosyal ağlara erişim yavaşlarken[69] halk nakit para çekmek amacıyla ATM'lere ve Yurtta Sulh Konseyinin sokağa çıkma yasağı nedeniyle erzak depolama amacıyla fırın ile marketlere akın etti.[70] Ayrıca Ankara ve İstanbul'da toplu taşıma araçlarının ücretsiz olacağı duyuruldu.[71] 16 Temmuz gününün ilk dakikalarında iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi İstanbul İl Başkanı Selim Temurci tarafından SMS kanalıyla parti üyelerine partinin il, ilçe başkanlarında toplanma ve tepki gösterme çağrısı yapıldı.[72] Darbe girişimi sırasında Marmaris'te bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise FaceTime üzerinden canlı yayınına katıldığı CNN Türk ekranlarında girişimin ordu içerisindeki Gülen Hareketi mensubu bir azınlık tarafından gerçekleştirildiğini belirterek halkın kent meydanlarına inerek tepki göstermesi çağrısında bulundu[73] ve Atatürk Havalimanı'na hareket etti.[74] Ayrıca Ankara'da Emniyet Genel Müdürlüğü resmî Twitter hesabı aracılığıyla, birçok ilde Diyanet İşleri Başkanlığının talimatıyla camilerden selâ okunarak halk sokağa çıkmaya ve darbecilere karşı durmaya davet edildi.[75][76][77] 1. Ordu Komutanı Orgeneral Ümit Dündar da darbe girişiminde bulunan askerlerin sorumlu bulunduğu komutanlığa bağlı küçük bir grup olduğunu bildirerek komuta kademesi olarak hareketi desteklemediklerini belirtti.[78] Saat 01:00'e doğru ise darbeye teşebbüs edenlere Küçükçekmece Cumhuriyet Başsavcılığınca Türk Ceza Kanununun 309, 311, 312 ve 313. maddelerine dayanılarak resmen soruşturma başlatıldı ve gözaltı kararı alındı.[79] Aynı dakikalarda Ankara Emniyet Müdürlüğü savaş uçakları tarafından bombalı saldırıya uğradı, aynı saldırı bir saat sonra tekrarlandı.[80][81] Darbeciler tarafından kısa süreliğine ele geçirilen,TRT'nin televizyon ve radyo yayınlarının yönetildiği iki merkez. Gece yarısı 02:00 dolaylarında Ankara'da darbecilerin kullanımındaki AH-1 SuperCobra ve UH-60 tipi iki helikopter Türk Hava Kuvvetlerine ait F-16 savaş uçakları tarafından düşürüldü.[27] İstanbul'daysa siyasilerin çağrısı sonucu Boğaziçi Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'ne doğru yürüyüşe geçen sivil gruplar ile askerler arasında yaşanan arbedede Adalet ve Kalkınma Partisinin reklam kampanyalarını hazırlayan Erol Olçak da dahil olmak üzere hayatını kaybedenler oldu.[82][83] Adalet ve Kalkınma Partisinin genel merkezi önünde toplanan gruba yine askerlerin elindeki helikopterden açılan ateş sonucu ölü ve yaralılar oldu.[84] 02:30'da Millî İstihbarat Teşkilatı Basın Müşaviri Nuh Yılmaz tarafından darbenin püskürtüldüğü açıklansa[85] da aynı dakikalarda darbe girişimi konusunun görüşülmekte olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisine havadan bomba atıldı[86] ve bu saldırı farklı aralıklarda dört kez tekrarlandı.[87] Saldırı sırasında Şeref Kapısı, Dikmen Kapısı ve ziyaretçi girişlerinin yapıldığı bölgelerin hasar gördüğü mecliste dört partiden yaklaşık yüz milletvekili bulunmaktaydı. Bombalama sonucu ikisi ağır olmak üzere on iki polis yaralandı.[87] Saat 03:20 sularında Ankara'dakine benzer olarak İstanbul'da da savaş uçakları alçaktan uçuş gerçekleştirdiler.[88] İlerleyen saatlerde Harbiye Orduevi'ni ele geçiren[89], Doğan Medya Merkezini basarak CNN Türk'ün yayınını[90] ve Hürriyet'in basımını[91]durduran, Digiturk'ü basarak platformun yayınını durduran[92], Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı ele geçirmeye çalışan[93] ve TÜRKSAT'ın Gölbaşı tesislerini havadan helikopter ile ateşe tutup[94] karadan da tesisi ele geçirmeye çalışan[95] askerler emniyet kuvvetlerince etkisiz hale getirildi.[90][96][97] Bu sırada iki TÜRKSAT çalışanı öldü[95], tesisi ateş altına alan helikopter ise düşürüldü.[94] Ayrıca TRT'nin televizyon ve radyo yayın merkezleri ile Atatürk Havalimanı da yine emniyet tarafından kontrol altına alındı.[98][96][99] Saat 04:00 sularında ise Erdoğan, cunta savaş uçaklarından gizlenmek amacıyla yolcu uçağı kodu olan THY 8456 kodunu kullanan[100] TC-ATA uçağı ile Atatürk Havalimanı'na indi[101] ve bir basın açıklaması düzenlendi.[102] Saat 05:00'ten sonra İstanbul Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı darbeyi planlayanlara darbeye teşebbüs suçundan soruşturma başlattı.[103] Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ise darbecilerin darbe başarılı olduktan sonrası için hazırladıkları sıkıyönetim atama listesinden yola çıkarak içerisinde askerler, siviller ve yüksek yargı mensuplarının bulunduğu birçok kişi hakkında yakalama kararı çıkardı.[104] İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin Vezneciler'deki hizmet binasını ele geçiren askerler ile polis arasında sabaha kadar süren çatışma sonucu polisler binayı emniyet altına aldı[105], Çengelköy Karakolu'nu ele geçirmeye çalışan askerler ile polis arasında çıkan çatışmada da polisler karakolun güvenliğini sağlamayı başardı.[106] Yine sabahın erken saatlerinde Boğaziçi Köprüsü üzerinde darbe güçlerinin kontrolündeki bir tank emniyete ait TOMA'yı hedef alarak atış gerçekleştirdi.[107] Aynı sularda Ankara'da Cumhurbaşkanlığı Sarayı ve Jandarma Genel Komutanlığının yakınlarına bir savaş uçağı tarafından bombalı saldırı düzenlendi, saldırının ardından emniyet güçlerince askerlerin elindeki bir UH-60 helikopteri düşürüldü.[108] Saat 06:40'ta ise darbe girişiminin başladığı Boğaziçi Köprüsü'nü ellerinde tutan yaklaşık elli asker silah bırakarak teslim oldu.[109] Bu gelişmeden on dakika sonra Yurtta Sulh Konseyi, Türk Silahlı Kuvvetlerinin resmî sitesinde bir duyuru daha yayınlayarak "Yurtta Sulh Harekâtı"nın devam ettiğini belirtti ve vatandaşlara sokağa çıkmama çağrısında bulundu.[110][111] Boğaz köprülerinin emniyet güçlerince teslim alınmasının ardından Kadıköy'deki Türk Telekom binasını ele geçiren askerler teslim oldu[112][113] ve ardından Kuleli Askerî Lisesine düzenlenen operasyon ile seksen öğrenci gözaltına alındı.[114] Saat 08:00 civarında ise Genelkurmay Başkanlığı yerleşkesinin kontrolünü elinde bulunduran askerler barikat olarak kullanılan kamyonların üzerine tank atışı gerçekleştirdi.[115] Jandarma Genel Komutanlığında ise operasyon düzenleyen emniyet kuvvetleri on yedi askeri ölü ele geçirip iki yüz elli askeri gözaltına alarak darbe teşebbüsünün merkezi olarak gösterilen binayı kontrol altına aldı.[116] Ayrıca Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanlığındaki darbe girişimine katılan askerler emniyet ile işbirliği halindeki başka bir grup asker tarafından etkisiz hale getirilerek gözaltına alındı.[117] 08:30 sularında da Boğaziçi Köprüsü kısmen araç trafiğine açıldı.[118] Son olarak ise Genelkurmay Başkanlığını ellerinde tutan askerlere karşı düzenlenen operasyon ile yedi yüze yakın silahsız er ve erbaş teslim oldu.[119] Güvenliği tam olarak sağlanması amacıyla ise 16 Temmuz 21:05'e kadar Tekirdağ'dan Bursa'ya kadar olan hava sahası sivil uçaklara kapatıldı.[120] Darbecilere karşı silahlı mücadeleye yönelik son açıklama Millî İstihbarat Teşkilatı tarafından öğlen saatlerinde geldi ve sistematik operasyonların sonlandığı, Akıncı Üssü ve Kara Havacılık gerçekleşen nokta operasyonlar sonrası darbe teşebbüsünün tamamen bastırılacağı açıklandı.[121] Diğer şehirler • Adana - 10. Hava Tanker Üs Komutanlığında otuz askerin bölge ve il jandarma komutanlıklarının bulunduğu yerleşkeye hareket edeceği istihbaratını alan polisler TOMA ve zırhlı araçlarla askerlerin nizamiyeden çıkışını engelledi ve abluka altına aldı.[122] • Denizli - Darbe teşebbüsüne katılan yaklaşık beş yüz subay ile astsubay, jandarma ile polis güçlerine teslim oldu ve Çardak İlçe Jandarma Komutanlığında sorgu altına alındı.[123] • Kocaeli - Turkcell'in Gebze'de bulunan veri merkezi darbe girişimine katılan askerler tarafından basıldı.[124] Operatör tarafından sağlanan internet hizmetini kesmeye çalışan askerler gözaltına alındı. • Malatya - Şehirde yer alan 2. Ordu üssü polis ve darbeye katılmayan askerler tarafından TOMA ve barikatlar kurularak kuşatıldı.[125] Silah seslerinin yükseldiği üsse giriş yapan, bir tankı altı araca hasar vererek ve etrafa ateş açarak kullanan asker ağır yaralı olarak ele geçirildi.[126] • Marmaris - Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Marmaris'ten ayrılmasının 1,5 saat sonrasında konakladığı otele İzmir'den kalkarak[127] bombalı saldırı gerçekleştiren üç askerî helikopter ile helikopterden inerek onlara karadan destek veren kırk Özel Kuvvetler Komutanlığına bağlı asker bölgedeki polisler ile çatışmaya girdi.[128][129][130] Sabaha karşı arızalanan bir helikopteri bölgede bırakarak diğer iki helikopter ile bölgeden çekilen[131] Pilot Albay Zeki Göçmen idaresindeki üst rütbeli askerlerin başarılı olmaları halinde Erdoğan'ı kaldığı otelde öldürmeyi ya da rehin almayı planladığı düşünülüyor.[132] • Mersin - Mersin Garnizon ve Akdeniz Bölge Komutanı Tuğamiral Nejat Atilla Demirhan, Mersin İl Emniyet Müdür Vekili Yakup Usta ve Jandarma Albay Mustafa Bakçepınar'ı arayarak Türk Silahlı Kuvvetlerinin yönetime el koyduğunu belirtti ve kendisini sıkıyönetim garnizon komutanı sıfatıyla tanıtarak Mersin Valisi Özdemir Çakacak ile kaymakamların gözaltına alınmasını talimatını verdi.[133] Mersin Emniyet Müdürlüğü Güvenlik Şube Eski Müdürü Hasan Basri Dağdelen'den edindiği polis telsizi ile aynı anonsu geçen Demirhan ve Dağdelen emniyet güçlerinin operasyonu ile gözaltına alındı.[134] • Şırnak - Darbe girişimine katılan Çakırsöğüt Jandarma Komando Tugay Komutanı Tuğgeneral Ali Osman Gürcan ile ikisi binbaşı üçü yüzbaşı üç yüz dokuz asker emniyet güçleri tarafından gözaltına alındı.[135] Soruşturma, gözaltı ve tutuklamalar[ Darbe teşebbüsünden sonra 21 Temmuz 2016 tarihi itibariyle 10.410 kişi gözaltına alınmış, 4 bin 60 kişi tutuklanmıştır.[136] Türkiye'nin çeşitli noktalarında bu girişime ortak olduğu düşünülen 2.745 adli ve idari hakim hakkında gözaltı kararı alınmış, beş Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyesinin üyeliği düşürülmüş[137], on Danıştay üyesi gözaltına alınmış[138], iki Anayasa Mahkemesi üyesi hakkında gözaltı kararı verilmiş[139], bunun yanında çeşitli rütbelerden 2839 subay ve asker gözaltına alınmıştır.[140] Ayrıca 7899 emniyet personeli, 8777 İçişleri Bakanlığı personeli, 1500 kamu görevlisi, 15200 Milli Eğitim Bakanlığı personeli, 492Diyanet İşleri Başkanlığı personeli, 257 Başbakanlık personeli, 393 Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı personeli, 2345 Gençlik ve Spor Bakanlığı personeli[141] ,614 jandarma, 30 vali ve 47 kaymakam görevden alınmıştır.[142][143] Darbe şüphesi kapsamında general düzeyinde gözaltına alınan 87 asker: Orgeneral • Adem Huduti[144] • Akın Öztürk[145] Korgeneral • Erdal Öztürk[146] • İlhan Talu[147] • Mehmet Şanver[148] • Metin İyidil[149] • Mustafa Özsoy[147] Koramiral Ömer Faruk Harmancık[150] Tümgeneral • Mehmet Dişli[151] • Fethi Alpay[152] • Haluk Şahan[153] • İmdat Bahri Biber[152] • Mehmet Akyürek[153] • Mehmet Özlü[152] • Memduh Hakbilen[153] • Metin Akkaya[154] • Serdar Gülbaş[152] • Suat Murat Semiz[153] • Şaban Umut[152] • Avni Angun[147] • Cevat Yazgılı[147] Tümamiral • Hakan Üstem[154] • Sinan Azmi Tosun[155] Tuğgeneral • Abdülkerim Ünlü[154] • Adnan Arslan[153] • Ahmet Biçer[152] • Ali Avcı[153] • Ali Osman Gürcan[154] • Arif Settar Afşar[153] • Aydoğan Aydın[154] • Bekir Ercan Van[153] • Bekir Koçak[153] • Cemal Akyıldız[154] • Cemalettin Doğan[153] • Cihat Erdoğan[154] • Dursun Pak[153] • Ekrem Çağlar[153] • Erdem Kargın[153] • Eyyüp Gürler[156] • Faruk Bal[154] • Fatih Celalettin Sağır[153] • Hasan Polat[153] • Hidayet Arı[153] • İrfan Can[152] • İsmail Güneşer[153] • Kamil Özhan Özbakır[154] • Mehmet Nuri Başol[153] • Mehmet Ozan[154] • Mehmet Özan[153] • Mehmet Şükrü Eken[154] • Metin Alpcan[153] • Murat Aygün[154] • Murat Soysal[153] • Murat Yetkin[153] • Mustafa Kurutmaz[154] • Mustafa Yılmaz[153] • Recep Ünal[153] • Salih Kırhan[157] • Yavuz Ekrem Arslan[153] • Yunus Kotaman[154] • Yüksel Gönültaş[154] • Şenol Alkış[154] • Ahmet Şimşek[147] • İsmet Gökhan Gülmez[147] • Ali Salnur[147] • Ahmet Bican Kırker[147] • Alpaslan Çetin[147] • Mehmet Arif Pazarlıoğlu[147] • Recep Sami Özatak[147] • Aydemir Taşçı[147] • Erkan Caha[147] • Kemal Mutlum[147] • Ali Rıza Çağlar[147] • Adem Boduroğlu[147] • Kerim Acar[147] • Uğur Şahin[147] • Timurcan Ermiş[147] • Sadık Köroğlu[147] Tuğamiral • Halil İbrahim Yıldız• Hayrettin İmren• Namık Alper • Nejat Atilla Demirhan• Serdar Ahmet Gündoğdu[ • Tezcan Kızılelma • Ali Murat Dede•Hasan Kulaç[• Oğuz Karaman • İhsan Bakar • Murat ŞirzaiTepkiler[değiştir | kaynağı değiştir] Ulusal Darbe girişimine karşı ilk açıklama Başbakan Binali Yıldırım'dan geldi. NTV'de katıldığı canlı yayında "çılgınlık" ve "terör saldırısı" olarak nitelediği olayların "darbe değil ancak bir kalkışma" olabileceğini söyleyen Yıldırım bütün imkanlarıyla bu harekete karşı duracaklarını belirtti.Adalet Bakanı Bekir Bozdağ yaptığı açıklamada Fethullah Gülen'in talimatıyla girişilen bir kalkışma olarak nitelediği hareket karşısında ölüm dahi olsa duracaklarını beyan etti.Muhalefet cephesinden ilk tepki Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli'den geldi. Binali Yıldırım'ı arayarak askerî kalkışmanın kabul edilemeyeceğini ve hükûmetin yanında olduklarını bildiren Bahçeli daha sonrasında kamuoyuna yazılı açıklamada da bulundu.[ Ana muhalefet partisi konumundaki Cumhuriyet Halk Partisi lideri Kemal Kılıçdaroğlu da resmî Twitter hesabı üzerinden yaptığı paylaşımlar ile darbeye karşı olduğunu açıklayarak toplumun tüm kesimlerine darbeye kaşı durma çağrısında bulundu. Bir diğer muhalefet partisi Halkların Demokratik Partisinin eş genel başkanlarıFigen Yüksekdağ ve Selahattin Demirtaş da yaptıkları yazılı açıklamada siyaset tabanında demokratik çözüm yollarının takipçisi olduklarını ve darbeye karşı olduklarını açıkladılar. Millî Savunma Bakanı Fikri IşıkTRT'de okunan darbe bildirisini "korsan" olarak niteleyerekdarbe girişiminin yalnızca Ankara ve İstanbul'la sınırlı olduğunu belirtti.Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı İsmail Kahraman, Avrupa Birliği Bakanı Ömer Çelik, eski başbakan Ahmet Davutoğlu eski cumhurbaşkanı Abdullah Gül İstanbul Valisi Vasip Şahinbaşta olmak üzere Türkiye siyasetinin figürleri yaptıkları açıklamalarla topyekûn şekilde darbenin karşısında olduklarını duyurdular. Ayrıca olağanüstü toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi de darbeye karşı ortak bildiri yayınladı. Meclis dışı partiler Bağımsız Türkiye Partisi, Büyük Birlik Partisi, Demokrat Parti Demokratik Sol Parti, Hak ve Adalet Partisi, Hak ve Özgürlükler Partisi Liberal Demokrat Parti, Millet ve Adalet Partisi, Saadet Partisi genel başkan ve parti kurulu düzeyinde darbe girişimini kınayarak tenkit etti. Ayrıca Emek Partisi[, Halkın Kurtuluş Partisi, Komünist Parti, Özgürlük ve Dayanışma Partisi[] darbe teşebbüsünü iki siyasi İslamcı odağın iktidar mücadelesi olarak niteleyen açıklamalar yaptı. Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek ise girişimin ABD destekli olduğunu öne sürdü ve cuntacıları kınadı.Askerî tarafta ise 1. Ordu Komutanı Orgeneral Ümit Dündar, Genelkurmay Özel Kuvvetler Komutanı Zekai Aksakallı, 3. Kolordu Komutanı Erdal Öztürk] gibi komuta kademesini temsil eden üst düzey askerî yetkililer darbe teşebbüsünün karşısında olduklarını belirterek askerlere silah bırakma çağrısında bulundular. Siyasi ve askerî kanadın yanı sıra spor, iş, yargı[ ve medya dünyası gibi farklı kesimler de darbeye karşı tavır aldı. Darbe girişiminin bastırılması sonrası basın açıklaması yapan Binali Yıldırım devletin teçhizatıyla vatandaşların üzerine ateş açan darbecileri "PKK'dan daha aşağılık görüyorum" diyerek eleştirdi ve 15 Temmuz gününün Türkiye'nin demokrasi bayramı olduğunu ifade etti.] Ayrıca Fethullah Gülen'i ve ikamet ettiği Amerika Birleşik Devletlerini kastederek "Bu çete liderinin, bu terör örgütü başının arkasında duracak ülke göremiyorum. Bunun arkasında duracak ülke Türkiye’ye dost değildir, Türkiye’ye karşı ciddi bir savaşın içindedir." açıklamasında bulundu.[200] Meclis oturumu sonrası medyaya konuşan Ahmet Davutoğlu darbecilere karşı yürütülen operasyonları destan, sağlanan başarıyı ise demokrasi zaferi olarak niteledi.[201] Recep Tayyip Erdoğan da Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Obama'ya seslenerek Fethullah Gülen'in terör örgütü lideri sıfatıyla Türkiye'ye iade edilmesi çağrısında bulunarak yapının mensuplarının da kararlılıkla ve ivedilikle devlet kurumlarından temizleneceğini belirtti. Erdoğan ayrıca Kemal Kılıçdaroğlu ile Devlet Bahçeli'yi telefonla arayarak darbe girişimine prim vermedikleri için teşekkür etti. Eski Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ da girişimi lanetleyerek cuntacıları terörist olarak niteledi ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin tarihine kara bir leke olarak geçtiklerini belirtti. İlker Başbuğ'dan sonra aynı görevi üstlenen emekli Orgeneral Necdet Özel de darbe sırasında bir dereceye kadar olaylara müdahil olarak meşru yönetime destek verdiğini açıkladı ve kendi görev süresi boyunca çalışma arkadaşı olan Akın Öztürk başta olmak üzere darbecilere hakkını helal etmediğini belirtti. Devlet ve hükûmet yetkililerince darbenin faili olarak gösterilen Gülen Hareketi ise Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı kanalıyla yaptığı açıklamada "tuhaf ve ilginç" olarak niteledikleri girişimi kınadıklarını ve hedef gösterildiklerini açıkladı.[206] Fethullah Gülen de resmî internet sitesinden yaptığı iki basın açıklaması ile teşebbüsü nefretle kınadığını, olaylarla herhangi bir ilgisi olmadığını belirtti.[207][208] Yazılı açıklamalara ek olarak bir basın açıklaması düzenleyen Gülen kendisine yönelik iddiaları reddederek iftira olduğunu, darbe girişiminin uluslararası tarafsız bir komisyon tarafından incelenmesi gerektiğini belirtti ve darbe girişiminin iktidar tarafından çıkar sağlama amacıyla kasten düzenlenen bir "tiyatro" olduğunu iddia etti. 20 Temmuz 2016 tarihinde Millî Güvenlik Kurulu önerisi ve Bakanlar Kurulu kararı ile üç ay süreli olağanüstü hâl ilân edildi.[11] Ekonomi Darbe girişiminin ardından Türk lirası, ABD doları karşısında değer kaybetti. Olayların öncesinde 2,88 civarında seyreden kur darbe bildirisinin yayınlanması ve Binali Yıldırım'ın ilk açıklaması sonrası 3,05 seviyesine kadar çıkarak son iki ayın en büyük değer kaybını yaşadı.Ayrıca euro karşısında da %5'lik değer kaybı yaşandı. Girişimin bastırıldığına dair açıklamaların gelmesinden sonra değer kazanmaya başlayan Türk lirası 18 Temmuz Pazartesi günü ABD doları karşısında 2,95 seviyesinden işlem görmeye başladı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının faiz indirimi baskısı, soruşturmalar sırasında açığa alınmalar ve tasfiyelerin artmasıyla birlikte 20 Temmuz Çarşamba günü kur yeniden yükselişe geçerek ABD doları 3,06, euro 3,34, İngiliz sterlini ise 3,97 seviyesine kadar çıktı. Türk lirası, aynı gün akşam saatlerinde Standard & Poor's'un Türkiye'nin kredi notunu indirmesinin ardındansa ABD doları karşısında 3,09 seviyesini gördü.[214] Darbe girişimi öncesinde kapanan Borsa İstanbul, girişim sonrası haftanın ilk gününü %7,08 düşüşle 76.957 puandan kapayarak son on bir ayın en sert düşüşünü yaşadı. En çok zarar gören sektör ise %18,46'lık kayıp ile madencilik oldu.[215] Gösterge piyasa faizinde de yükseliş yaşanan borsadaki bu veriler ekonomi uzmanı Seyfettin Gürsel'e göre darbe tehlikesinin ürküttüğü kısa vadeli yabancı sermayenin çıkışı nedeniyle yaşandı. ABD piyasasını da etkileyen olaylar vadeli borsalarda düşüş yaşanmasına neden oldu.Kredi derecelendirme kuruluşu Moody's Türkiye'nin kredi notunu çöp seviyesine indirmek için izlemeye aldığını açıklarken Standard & Poor's da Türkiye'nin notunu BB+'dan BB'ye düşürdü. Medya Leman'ın toplatılan darbe özel sayısının kapağı. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, darbe planlayıcısı olarak öne sürülen Gülen Hareketi ile ilişkili olduğu iddia edilen Anadolu Radyo, Berfin FM, Bugün TV, Burç FM, Can Erzincan TV, Dünya Radyo, Dünya TV, Esra Radyo, Haber Radyo Ege, Hira TV, Kanaltürk, Kanaltürk Radyo, Kanal 124, Mehtap TV, Merkür TV, MC TV, Radyo Mehtap, Radyo Küre,Samanyolu Haber, Samanyolu Haber Radyo, Samanyolu TV, Tuna Shoping TV ve Yumurcak TV yayın organlarının yayın lisansını iptal etti. Mizah dergisi Leman'ın darbeye özel hazırladığı sayının dağıtımı ise polis tarafından durduruldu.Sosyal yaşam Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na giden tüm yollar çeşitli iş makinaları ve kamyonlar tarafından trafiğe kapatıldı. Gece başlayan askerî hareketliliğin darbe hareketi olduğunun kesinleştiği andan itibaren halk, sokağa çıkma yasağı ilan edileceği endişesiyle nakit para çekmek amacıyla ATM'lere, gıda erzaklamak için ise market ve fırınlara akın etti.Ankara, Balıkesir, İstanbul, Kocaeli, Konya, Malatya, Samsun, Şanlıurfa, Uşak gibi şehirlerde de toplu taşıma araçlarının ücretsiz çalışacağı açıklandı. Hayatın farklı alanlarını etkileyen darbe girişimi sonrasında tüm kamu görevlilerin yıllık izinleri iptal edildi. Yaz dönemi eğitimleri süren bazı üniversitelerde ise eğitime ara verildi ve yapılması planlanan bazı etkinlikler iptal edildi.] 14. Gediz Tarhana Festivali'nin açılış konseri, 23. Uluslararası İstanbul Caz Festivali'nin 22 Temmuz gününe kadar olan konserleri, 655. Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri Haftası kapsamındaki konser ve şenlikler Grand Pera açılış gösterisi darbe girişimi sebebiyle etkinliklerden çıkarıldı. 15. One Love Festival, Yeni Türkü ile Yıldız Tilbe konserleri ve Sarmaşık filminin açık hava gösterimi ise tamamen iptal edilen etkinlikler oldu. Candan Erçetin ile Kardeş Türküler ortak konseri ise 24 Ağustos tarihine ertelendi. Spor Antalyasporlu futbolcu Samuel Eto'o'ya ait vakfın Recep Tayyip Erdoğan, Diego Armando Maradona, Lionel Messi gibi katılımcılarla birlikte Antalya Arena'da Afrikalı çocuklar yararına düzenleyeceği gösteri maçı iptal edildi.[244] Bunun yanı sıra Fenerbahçe'nin UEFA Şampiyonlar Ligi 3. ön eleme turu ilk maçında İstanbul'da karşılaşacağı Monaco ülkedeki siyasi şartlar sebebiyle maçın başka bir ülkede oynanmasını talep etti.2015-16 Süper Lig sezonunu gol kralı olarak tamamlayan Beşiktaşlı futbolcu Mario Gomez de yine aynı nedenle ülkeden ayrılacağını duyurdu. Turizm Türkiye'de tatil yapan yerli ve yabancı turistler darbe girişiminin başlangıcından itibaren tatil yaptıkları bölgeleri terk etmeye başladı. Türkiye'ye tatil paketleri sunan uluslararası tatil acenteleri ise mevcut rezervasyonlara ücretsiz iptal seçeneği sunmaya başladı.İlk etapta 925 seferini iptal eden Türk Hava Yolları 16 Temmuz 14:00 itibarıyla ABD seferleri hariç normal düzenine geri döndü. Türk Hava Yollarının yanı sıra Rusya, Almanya, İngiltere, ABD, İskandinav ülkeleri, İsviçre ve İran Türkiye'ye olan uçak seferlerini iptal etti. Bunun yanı sıra bazı ülkeler Türkiye'ye gitmeyin uyarısı yaparken bazı ülkeler de Türkiye'deki hareketliliğe dair bilgilendirmede bulunarak buraya seyahat edenlerin temkinli olması konusunda vatandaşlarını uyardı.

MAKALEYE YORUM YAZIN



FACEBOOK YORUM


YAĞMUR OTO

gazete manşetleri
NAMAZ VAKİTLERİ
PUAN DURUMU

E-BÜLTEN ABONELİĞİ